KELİMEDE ANLAM 

      Kelime (Sözcük)
     ​Cümlenin anlamlı en küçük birimine kelime denir. Kelime, dilin en küçük anlamlı parçasıdır.
​Kelimelerin belirli bir düzen içinde bir araya gelmesiyle anlaşma sağlanır.

​  Cümle içinde her sözcüğün bir anlamı vardır. Her sözcük kullanıldığı yere göre anlam kazanır. Anlamdaş sözcükler dahi olsa bir sözcüğün yerine başka bir sözcük kullanılmayabilir.

        Örnek:

    “Beyaz peynir” yerine “ak peynir” diyemiyoruz. Oysaki beyaz ile ak eş anlamlıdır. Kelimeler cümle içinde anlam kazanır.


​  Kelimeler sahip oldukları anlamlar dışında yeni bir anlam kazanabilir. Cümle içindeki kullanışlarına göre yeni bir anlam sahibi olan kelimeler gerçek anlam, yan anlam, mecaz anlam gibi isimlerle değerlendirilir.

     Gerçek Anlam

     Gerçek anlam temel anlam ve yan anlam olarak ikiye ayrılır.

     Temel Anlam
     ​Kelimelerin taşıdığı ilk anlamdır.
     ​Kelimelerin sözlükteki ilk anlamıdır.
     ​Sözcüğün temel anlamıdır.

      Örnek:

     Soğuktan burnum kızarmış.
     Gölün kıyısındaki bodur ağaçlar nasıl güzel görünüyor.
     Dolaptan temiz elbise çıkardım.
     Dün gece kanadı kırık bir kuş balkonumuza düşmüş.
     Birazdan yola çıkacağız.
     Gözlerinin rengi çok güzel.
     Çocukların süt dişleri çürümüş.
     Spor yapınca kollarım çok ağrıdı.

     Yan Anlam
​  Sözcükler gerçek anlamına bağlı olarak farklı bir anlam kazanabilir.Yakıştırma ve benzerlik ilgisine bağlı olarak kazanılan yeni anlama yan anlam denir.​
     ​Genellikle insandan doğaya aktarım şeklinde karşımıza çıkar.

      Örnek:

     Uçağın kanadı parçalanmış.
     Kapının kolunu tut.
     Yokuşun başına kadar yürü.
     Dağın sırtına güneş vuruyor.
     Şehrin göbeğinde kapkaç yapılmış.
     Bu dalda başarılı olacağına inanıyorum.
     İstanbul Boğazı 

       NOT:
     Gerçek  anlam ve yan anlam arasında işlevsel veya biçimsel bir anlam ilgisi olmalıdır.

       Örnek:

      Soğuktan su boruları patlamış. (gerçek anlam)
      Gülün tomurcukları patlamış. (yan anlam)
      Meyveler rüzgar çıkınca yere düştü. (gerçek anlam)
      Çocuğun pantolonu yere düştü. (yan anlam)

       NOT:
      ​Bir kelimenin birden fazla yan anlamı olabilir ama bir tek gerçek anlamı vardır. 

       Örnek:
       Hayvanın ön dişi kırıldı. (gerçek anlam)
       Tarağın dişleri çok kalın. (yan anlam)
       Bir diş sarımsak yedim. (yan anlam)

       Meyveler rüzgardan yere düştü. (gerçek anlam)
       Çocuğun pantolonu üzerinden düşüyor. (yan anlam)
       Bu yılın ilk karı düştü. (yan anlam)
       Kavakların gölgesi yola düşüyor. (yan anlam)

       Başımda fena bir ağrı var. (gerçek anlam)
       Devletin başı cumhurbaşkanıdır. (yan anlam)
       Dağın başına çıktık. (yan anlam)
       Her şeyi en başında konuşalım. (yan anlam)

       Mecaz Anlam
​Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlama denir. Sözcük ilgi ve benzetme sonucu gerçek anlamından kopar.
Örnek
Annemin pastasına bayıldım.
Boş gözlerle bakma.
Atatürk bu millete ışık oldu.
Bu konuyu bir daha açmayın.
Tatlı sözleri hepimizi etkiledi.
Beni düşünmen çok ince bir davranış.
Konsere gidemeyince biletler yandı.
Olaylara karşı kör olmayalım.
Söylediği ağır sözler beni çok üzdü.
Kitapları taşıyacağım diye kolum koptu.
NOT
​Bir sözcüğün mecaz anlamda kullanılıp kullanılmadığı o sözcüğü cümle içinde görmeden anlayamayız.
Kadın kan aldırırken bayıldı. (gerçek anlam)
Annemin pastasına bayıldım. (mecaz anlam)
​Mecaz anlamda anlatımı kuvvetlendirmek esastır. Kelime bütünüyle yeni bir anlam kazanır. Mecaz anlamlı kelime başka bir kelime yerine kullanılır.
​Mecaz anlam en çok deyim ve atasözlerinde karşımıza çıkar.
​Mecaz anlamında kullanılan sözcük artık soyut bir anlam kazanmıştır.

*Terim Anlam
​Bir bilim, sanat veya meslek dalıyla ilgili kavramı karşılayan kelimelere terim anlamlı kelimeler denir. Terimlerin anlamları dar ver sınırlıdır.
Örnek
Özne​​-Dilbilgisi
Üçgen-​​Geometri
Sahne​​-Tiyatro
Ekvator-​​Coğrafya
Palet​​-Resim
Gol-​​Futbol
NOT
​Bir sözcüğün terim anlamlı olup olmadığını ancak cümle içindeki anlamına bakarak anlarız.
(Terim anlam) Bilet aldığım oyun tek perdeymiş.
(Gerçek anlam) Evin perdelerini asarken yardım eder misin?
(Terim anlam) İki noktadan bir doğru geçer.
(Mecaz anlam) Doğru haberi gazetede okudum.
(Terim anlam) Üçgenin iç açılarının toplamı 180 derecedir.
(Mecaz anlam) Olaya hiç bu açıdan bakmamıştım.
NOT
​Bir kelime birçok alanda terim anlamlı olarak kullanılabilir.
Örnek
Hiçbir ek almamış kelimelere kök denir. (Dilbilgisi terimi)
On altı kök dışına dört olarak çıkar. (Matematik terimi)
Bitkiyi toprağa kök bağlar. (Coğrafya terimi)
NOT
​Terim anlam sözcüğün ait olduğu dalın kendi ismi terim anlamlı değildir.
Örnek
Sol anahtarı ​- Terim
Müzik -​​Terim değildir
NOT
​“Güneş, Ay, Dünya, Mars” gibi sözcükler coğrafi bir olarak kullanılıyorsa büyük harfle, kullanılmıyorsa küçük yazılır.
Örnek
Atmosfer Güneş ışıklarının zararlı etkilerini azaltır. (Terim anlam)
Kardeşi evimize bir güneş gibi doğdu. (Terim anlam değil)
Dünya’nın dörtte üçü sularla kaplıdır. (Terim anlam)
Dünya kadar işim var. (Terim anlam değil)

*Somut Anlam
​Beş duyu organımızın herhangi biriyle algıladığımız varlıklar somut varlıklardır.
Örnek
Ağaç, taş, su, yol, ev, kum, ses, elma, rüzgar.

*Soyut Anlam
​Beş duyu organımızla algılayamadığımız ama var olduğunu bildiğimiz varlıklar soyut varlıklardır.
Örnek
Hayal, düşünce, rüya, sevgi, iyilik, insanlık.

*Soyutlama
​Soyut anlamlı bir sözcük zamanla somut bir anlam kazanabilir veya somut anlamlı bir sözcük soyut anlam kazanabilir. Somut anlamlı bir sözcüğün soyut anlamda kullanılmaya soyutlama veya soyutlaştırma denir.
Örnek
Taş kalplisin sen.
Somut olan taş sözcüğü soyut anlamda kullanılmıştır.
Acı haber hepimize ulaştı.
Bu soğukluğu beni çok üzüyor.
Yeni saç modeli ona ayrı bir hava kattı.
Ahmet çok yüreksiz davranınca bu işi ben halletmeye karar verdim.

*Somutlama
​Soyut olan bir sözcüğün somut anlamda kullanılmasına somutlama veya somutlaştırma denir.
Örnek
Bütün hayallerim suya düştü.
Arkadaşlık her zaman gölge veren bir ağaçtır.
Yazınızda kuru bir anlatım var.
Bunu yapmak için yürek gerekir.
İyilik öldü, kötülük yaşıyor.
Gözlerinden ateş fışkırıyor.
Ceplerine doldurduğu mutlulukla yola çıktı.
Umutlarıma kanat takıp uçurdum.

GENEL VE ÖZEL ANLAM
​Birden fazla varlığı bünyesinde barındıran, anlam çerçevesi geniş olan sözcüklere genel anlamlı sözcükler denir. Anlam çerçevesi dar, özel anlamı olan kelimeler ise özel anlamlı kelimelerdir.
Örnek
​​​​Varlık
​​​​İnsan
Genelden özele​

Sporcu Özelden Genele
​​​​Futbolcu
​​​​Volkan

​​​​Türkçe
​​​​Paragraf
​Genelden özele​Cümle Özelden genele
​​​​Kelime
​​​​Hece
​​​​Harf
​Genel anlamlı sözcük, bir sözcük türünün tamamını, özel anlamlı sözcük ise türünün birini ortaya koyar.
Örnek
Petrol ürünlerinden benzine zam geldi.
Genel​​ Özel
Alfabenin yedinci harfi “f” dir.
Genel​​​Özel
Çocukluk günlerim ömrümün en güzel yılları.
Özel​ Genel
Yazı türlerinden en sürükleyici olan “anı” dır.
Genel​​​ Özel
Türk tarihinde, Çanakkale Savaşı önemli bir yere sahiptir.
Genel ​​ Özel

NİTEL VE NİCEL ANLAM
​Herhangi bir ölçme aracıyla ölçülebilen, sayıyla ifade edilen, miktarı tespit edilebilen, azlığı ve çokluğu belirlenebilen sözcüklere nicel anlamlı; bir sözcüğün özelliğini, niteliğini, nasıl olduğunu bildiren sözcüklere nicel anlamlı sözcükler denir.
Örnek
(Nicel) Bizim evin yanında büyük bir otel var.
(Nitel) Büyük insanlar, iyi düşünenlerdir.
(Nicel) Geniş bir evde oturuyoruz.
(Nitel) Geniş insanlar kendilerini üzmez.
NOT
​Bir sözcüğün nitel veya nicel olması, kullanıldığı cümleye göre değişir.
Örnek
Bu işten iyi para kazandı. (Nicel)
Merkeze yakın bir semtte oturuyoruz. (Nicel)
Güler yüzüyle herkese kendini sevdirdi. (Nitel)
Annemin lezzetli yemeklerini özledim. (Nitel)
Bana yakın davrandığı için ona başımdan geçenleri anlatmıştım. (Nitel)
Öfkeli insanlar her zaman huzuru bozar. (Nitel)

EŞ ANLAMLILIK (ANLAMDAŞLIK)
​Anlamları aynı, yazılışları farklı kelimelere eş anlamlı kelimeler denir.
Örnek
Ulus --- Millet
Misafir --- Konuk
Öykünmek --- Taklit etmek
Zaman --- Vakit
Kıymet --- Değer
İlgi --- Alaka
İdare --- Yönetim
Aş --- Yemek
Cevap --- Yanıt
NOT
​Bir sözcüğün eş anlamlısını cümledeki kullanımı belirler.
Örnek
Çektiğimiz sıkıntının nedeni sevgisizliktir.
Bu seferki yolculuğumuz çileli geçti.
*Burada sıkıntı ve çile eş anlamlıdır.
Elindeki çileyi yumak yapmış.
*Buradaki çilenin eş anlamlısı sıkıntı değildir. Yani kelimeler her cümle içinde birbirinin yerini tutmayabilir.
Saçlarında beyazlar fazlalaştı.
Saçlarında aklar fazlalaştı.
Gelirken beyaz peynir aldım.
Gelirken ak peynir aldım.
NOT
Deyim ve atasözlerinde sözcüklerin eş anlamlısı kullanılmaz.
Dost kara günde belli olur.
Dost siyah günde belli olur.
NOT
Aynı cümlede eş anlamlı sözcüklerin kullanılması gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğuna yol açar.
Örnek
Buluş ve icatlar sayesinde yaşamımız kolaylaştı.
Onun beğeni ve zevklerine güvenirim.

YAKIN ANLAMLILIK
​Bazı kelimeler anlam bakımından birbirini tam olarak karşılamazlar ama anlamca birbirini çağrıştırırlar. Bu kelimelere yakın anlamlı kelimeler denir.
Örnek
Dilemek ~ İstemek
Beklemek ~ Durmak
Mutluluk ~ Sevinç
Donmak ~ Üşümek
Eş ~ Dost
Bakmak ~ seyretmek
Yollamak ~ Göndermek
Hısım ~ Akraba
Uğraşmak ~ Didinmek
Yalan ~ Yanlış
Rahat ~ Huzur
NOT
​Yakın anlamlılıkta da sözcüğün cümle içindeki kullanımı belirleyicidir.
Çiçekleri çiğnedi. Yakın
Çiçeklere bastı. Anlamlı
Yasaları çiğnedi. Yakın
Yasalara bastı. Anlamlı değil
NOT
​Eş anlamlılık ve yakın anlamlılık farklı durumlardır. Eş anlam aynı anlamda iki sözcük demektir. Bunlardan biri başka bir dilden dilimize girip yerleşmiş kelimedir. Yakın anlamlılıkta ise anlamlar yakındır. İki kelimede dilimizdedir.

ZIT ANLAMLILIK (KARŞIT ANLAM)
​Birbirine karşıt kavramları, durumları varlıkları ifade eden kelimelere zıt anlamlı kelimeler denir.
Örnek
Aşağı – yukarı
Alt – üst
Usta – acemi
Tok – aç
Tatlı – acı
Kalabalık – ıssız
Yabancı – yerli
Barış – savaş
Boş – dolu
NOT
​İki kelimenin zıt anlamlı olabilmeleri için aynı anlam özelliği taşımaları gerekir.
HAFİF (ağırlığı az olan) --- AĞIR (ağırlığı fazla olan)
NOT
​Her kelimenin zıt anlamlısı yoktur.
NOT
​Bir kelimenin zıt anlamlısı ile olumsuzu aynı değildir.
Örnek
Kelime​​​​​, Zıt Anlamlısı, ​​​​​Olumsuzu
Gelmek, ​​​​Gitmek, ​​​​​​Gelmemek
Tatlı, Acı, ​​​​​​Tatsız
Akıllı​​​​​, Deli, ​​​​​​Akılsız
Uyumak​​​​, Uyanmak​, ​​​​Uyumamak
Almak​​​​​, Vermek, ​​​​​Almamak
Kirli​​​​​, Temiz, ​​​​​​Kirsiz

NOT
​İki kelimenin karşıt anlamlı olabilmeleri için ikisinin de gerçek ya da ikisinin de mecaz olması gerekir.

Örnek
Dün akşam bize geldi. (gerçek anlam)
Bu işin sonu nereye gider. (mecaz anlam)
*Burada gelmek ve gitmek zıt anlamlı değildir. Çünkü biri gerçek, biri mecaz anlamlıdır.
Dayımlar bize geldi.
Arkadaşım akşam çarşıya gitti.
*Burada gelmek ve gitmek zıt anlamlıdır.

SESTEŞ ANLAM (SESTEŞLİK)
​Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı kelimelere sesteş yani eşsesli kelimeler denir.
Örnek
Gül-​Çiçek
​Gülme eylemi
Yaş-​Islak
​Ömrün bir yıllık dilimi
Yan​- Taraf
​Yanma eylemi
Limon dilimde acımsı bir tat bıraktı.
Dil bir milleti, millet yapan unsurdur.
Dil​ Anlaşma, lisan
​Tat alma organı
NOT
​​Sözcüklerin mecaz anlamları ve sesteşleri karıştırılmamalıdır. Sözcüklerin sesteş olabilmesi için anlamlarının tamamen bağımsız olması gerekir.
Örnek
*Taşlı yollar bisikletimin tekerini patlattı. (gerçek anlam)
Soruya faklı çözüm yolları önerdi. (mecaz anlam, sesteş değil)
Tavuğun tüylerini yolduk. (Sesteş)
*Yüzün çok solgun görünüyor. (gerçek anlam)
Benimle konuşmaya yüzü yok.(mecaz anlam, sesteş değil)
Buraya yüz adet çuval bırakıldı. (Sesteş)
NOT
Düzelme işareti eşsesliliği engeller.
Hala​​hâlâ
Kar​​kâr
Adet​​âdet
Yar​​yâr
Bu kelimeler arasında eşseslilik ilişkisi yok.

YANSIMA KELİMELER
​Doğada bulunan canlı veya cansız varlıkların çıkardığı seslerden esinlenerek ve o sesleri taklit ederek ortaya çıkan kelimelere yansıma kelimeler denir. Tabiat yansımalı sözcüklerde diyebiliriz.
Miyav
Tak tak​​​yansıma sesler
Pat
Miyavlamak
Takırtı​​​yansıma sözcükler
Patırtı

Örnek
Babamın horultusundan uyuyamadım.
Elindeki cevizleri çıtır çıtır kırdı.
Derenin şırıl şırıl sesi bizi mest etti.
NOT
​Yansıma sözlerde ses-anlam ilişkisi olmalıdır. Görme duyusuna ait bazı sözcükler yansıma sözcüğü andırsa da yansıma olarak kabul edilemez. Yansıma sözcükler sadece doğadaki seslerin taklidiyle oluşur.
Örnek
Güneş bugün pırıl pırıl parlıyor.
Kuşlar ötüştü.
Bugün ışıl ışıl bir güne uyandık.
Altı çizili sözcükler yansıma sözcükler değildir.
NOT
​Yansıma sözcük gerçek anlamından uzaklaşıp mecaz anlamında kullanılırsa yansıma sözcük özelliğini kaybeder.
Örnek
Toplantıda sıkıntıdan patladı.
(Patlamak burada yansıma özelliğini kaybetmiştir.)

İKİLEMELER
​Anlamı kuvvetlendirmek, pekiştirmek, daha çekici hale getirmek amacıyla kurulan tekrar gruplarına ikileme denir.​
​Cümlede durağan hal ikileme ile zihinde güçlü bir canlandırma yapar.
*İkilemeler çeşitli şekillerde oluşur.
1) Aynı sözcüğün tekrarı ile oluşan ikilemeler:
Artık onunla açık açık konuşacağım.
Yavaş yavaş bu işi bitirelim.
Bunları bile bile hala çalışmıyor.
Tatlı tatlı konuşmak varken bağırdın.
Bize deste deste kalem getirmiş.
2)Yakın anlamlı sözcüklerin birlikteliğiyle oluşan ikilemeler:
Evini barkını satıp buralardan gitti.
Allah akıl fikir versin.
Evimize sağ salim vardık.
Yalan yanlış bilgiler vermeyelim.
Malın mülkün kıymeti geçicidir.
3) Eş anlamlı sözcüklerin birlikteliğiyle oluşan ikilemeler:
Ses seda çıkmıyor hiçbirinizden.
Kılık kıyafetinize dikkat edin.
Güçlü kuvvetli bir adamdı.
Adamcağız artık bitip tükendi.
4)Karşıt anlamı kelimelerle kurulan ikilemeler:
Aşağı yukarı on gündür görüşmüyoruz.
Er geç her şeyi öğrenecek.
Bata çıka öğrendi bu işi.
Bu işi iyi kötü öğrendik.
5) Biri anlamlı biri anlamsız kelimelerle kurulan ikilemeler:
Ufak tefek bir çocuktum.
Defterine eğri büğrü yazmış.
Kıyafetleri eski püsküydü.
Kitap mitap okumam ben, dedi.
Tek tük ışıklar yanmaya başladı.
Sıkı fıkı bir dostluğumuz vardı eskiden.
6) İkisi de anlamsız kelimelerle kurulan ikilemeler:
Ivır zıvır şeyleri toparlayıp attım.
Çıtı pıtı bir kız çocuğu girdi içeri.
Lütfen abur cubur yemeyelim.
Böyle abuk sabuk düşüncelerinden kurtul.
Paldır küldür içeriye daldı.
Evden apar topar çıktı.
Yemek yerken mırın kırın ediyor.
7) Yansıma sözcüklerin tekrarıyla kurulan ikilemeler:
Suyun şırıl şırıl akması beni mest ediyor.
Çocuklar fısıl fısıl konuşuyorlar.
İçeriden gümbür gümbür ses geldi.
Kadıncağız hıçkıra hıçkıra ağladı.
Fokur fokur kaynayan su üzerime döküldü.
8) Biri olumlu, biri olumsuz kelimelerle kurulan ikilemeler:
Oraya gider gitmez beni ara.
Duyar duymaz yanıma geldi.
Olur olmaz sebeplerden tartışıyoruz.
Bilir bilmez konuşunca canım sıkıldı.
*İkilemeler her zaman ayrı yazılır.
*İkilemeler arasına asla noktalama işareti konmaz.
*İkilemeleri oluşturan sözcükler ek alabilir
​Omuz omuza verdik mi her şeyi aşarız.
​Güzeller güzeli kızları yuvadan uçtu.

KELİMEDE ANLAM OLAYLARI
Ad Aktarması
​Benzetme amacı olmadan, bir sözü başka bir söz yerine kullanmaya denmektedir.
Bir sözcük başka bir sözcük yerine benzetme amaçlı değil, çağrıştırma amaçlı kullanılır.
Örnek
Dalgalan sen de şafaklar gibi ey nazlı hilâl!
(Hilâl burada bayrak yerine kullanılmıştır, benzetme olayı yoktur. Bayraktaki hilâlden esinlenip bayrağa hilâl denmiştir.)
İşe alınman için dün şirketle görüştüm.
O evine bağlı bir insandır.
Gençlik, kafası ve yüreği ile toplumun güvencesidir.
Eve haber ver, akşam gecikirim.
İki raket kıyasıya yarışıyor.
İki baş bir yastık içindir.
İstanbul’dan kalkan uçak az önce Adana’ya indi. (Adana -> havaalanı)
Bu tekerlekler nelere şahit oldu.
Stadyum, kıyametleri kopardı.
Bereket yağıyor.
Konya, bu olaya sessiz kaldı.
Ayağını çıkarmadan içeri girdi.
Çay koy, geliyorum.
Bardağını bitir de, sana çay vereyim.
Tek oturuşta dört tabak yedi.

Dolaylama
​Tek kelimeyle belirtilebilen bir kavramı, birden fazla kelimeyle anlatmaya denir. Türkçe zengin yapılı bir dildir. Etkili bir anlatım yapmak için dolaylamayı kullanabiliriz.
Örnek
Güller Diyarı à Isparta
Kızıl Gezegen à Mars
Medeniyetler Beşiği à Mezopotamya
Bacasız Sanayi à Turizm
Ormanlar Kralı à Aslan
Türkiye’nin Kalbi à Ankara
Derya kuzusu à Balık
Ulu Önder à Atatürk
Kara Elmas à Kömür
Beyaz Altın à Pamuk
Ekmek Kapısı à İş
Sokaktaki adam à Vatandaş
Kara Kıta à Afrika
Tahıl Ambarı à Konya
Delikli demir à Tüfek
Vatan borcu à Askerlik
File bekçisi à Kaleci
Dolaylama genellikle isim tamlaması veya sıfat tamlaması şeklinde yapılır.

Güzel Adlandırma
​Bazı sözcük veya sözcük gruplarının doğrudan söylenmesi insanları rahatsız eder. Böyle sözcüklerin yerine daha güzel sözcükler kullanarak güzel adlandırma yapılır. Güzel adlandırmadaki amaç, kavramın içindeki olumsuzluğu örtmektir.
Örnek
Verem-İnce hastalık
Ölüm-Sizlere ömür-Rahmete kavuşmak
Kör-Görme engelli
Sağır-İşitme engelli

Duyu Aktarımı (Duyular Arası Aktarma)
​Bir duyuyla aktarılan kavram veya varlığın, başka bir duyuyla algılanabilecek şekilde kullanılmasıdır. Duyular arası aktarma bir durumu daha etkili ifade eder, sözün etkisini arttırır.
Örnek
Sanatçı sıcak tavırlarıyla dikkat çekti.
(Sıcak kavramı dokunma duyusuna aittir. Dokunma duyusundan görme duyusuna aktarılmıştır.)
Dışarıdan keskin bir koku geliyor. (Koku alma>dokunma)
Kardeşiyle tatlı tatlı konuştu. (İşitme> tatma)
Yumuşak sesiyle bizi büyüledi.
Bize çok soğuk davrandı.
İçeriden acı çığlıklar geliyor.
Tatlı bir rüzgar esiyor sahilde.
Kadife sesi hepimizi etkiledi.
Derin bakışların esaretinde kaldım.
Aşırı sert konuşuyorsun.
Dolabı açınca ekşi bir koku yayıldı.
Aksak bir sesle şarkı söyledi.
Buraya gelince yoğun bir balık kokusu insanı çevreliyor.

Mübalağa (Abartma)
​Duygu ve düşüncelerin abartılarak anlatılmasıdır. Genellikle övgüde ve yergide kullanılır. Bir şeyin niteliklerini olduğundan fazla göstererek okuyucunun zihninde iz bırakmak amaçlanmıştır.
Örnek
Alem sele gitti gözümün yaşından.
Güle güle öldük.
Sana olan aşkım dağı taşı eritir.
Değirmeni eritti gözümün yaşı.
Sana bin kere söyledim.
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda.
Çocuk bir deri bir kemik kaldı.
Ben ki toz kanatlı kelebeğim / Minicik gövdeme yüklü Kaf Dağı
Sana dar gelmeyecek Makberi kimler kazsın? / Gömelim gel seni tarihe desem, sığmazsın.
Korkudan yüreğim ağzıma geldi.
Sevinçten göklere zıpladım.
Bir bakışın yüreğimi deldi geçti.
Gittiğini duyunca bir kez daha öldüm.

Kişileştirme (Teşhis)
​İnsan dışındaki varlıkları insan özelliği vererek anlatmaya denir. Mecazlı bir anlatım özelliği vardır.
Örnek
Sevincinden ağlayan rüzgâr, haykıran rüzgâr / Kalplere sevinç, umut, inanç getiriyor.
Bir yağmur başlar ya inceden ince / Bak o zaman topraktaki sevince.
Kuşlar senin uzak diyarlara gittiğini söylediler bana.
Bir balık ağlıyordu / Denizde
Başını yaslamış / Ufacık bir yosun parçasına
Rüzgar sevincinden haykırıyor.
Koyu bir karanlık öptü denizi.
Hüzünlü menekşeler baharı düşünüyor.
Ben isterim ki / Bulutlar ağlasın / Çocuklar ağlamasın.
Yavaş çek kürekleri, ay uyanmasın.
Yeşil sedirlerde dinlenir huzur.
Bu zor günlerimde kitaplarım dostum oldu.
​Teşhis sanatının amacı cansız varlıklara veya soyut kavramlara insana ait özellikler kazandırıp, onları canlandırma ve anlatımı kuvvetlendirmektir. Bu sanat masal ve fabl türlerinde sıkça kullanılır.

Konuşturma (İntak)
​İnsan dışındaki varlıkları insan gibi konuşturmaya denir.
Örnek
Deniz ve mehtap sordular seni: “Neredesin?”
Sormuşlar deveye: “Neden boynun eğri?”
​​ “Nerem doğru ki?” demiş.
Adam elini uzattı, tam onu koparacaktı ki menekşe : “Bana dokunma” dedi.
Akşam rüzgarı der ki Ali’ye:
-- Gözler ileriye, gönül geriye.
Kurnaz tilki sesini yumuşatarak ona dedi ki: “Kardeşciğim, biz artık dostuz.”
NOT
Konuşturulan her varlık kişileştirildiği için konuşturma sanatının olduğu her yerde kişileştirme de vardır. Ama her kişileştirme olan yerde inak olmak zorunda değil.
Örnek
*Kitap çocuğa: “ Seni hiç yalnız bırakmam.” Dedi. (konuşturma, kişileştirme)
*Kurbağa prensesi görünce sevindi. (kişileştirme)

Benzetme (Teşbih)
​Söze söyleyiş güzelliği katmak, sözün etkisini kuvvetlendirmek, anlatımı güçlendirmek amacıyla aralarında ortak nitelik bulunan iki varlıktan birinin diğerine benzetilmesidir. Özellik bakımından güçsüz olan güçlü olana benzetilir.
Örnek
Aslan gibi bir çocuktur.
Kükremiş sel gibiyim.
Dostlar bir ırmaktır.
Orayı avcumun içi gibi bilirim.

*Benzetmenin dört ögesi vardır.
1) Benzeyen
2)Kendisine Benzetilen
3)Benzetme Edatı
4) Benzetme Yönü

Benzeyen: Benzetme yapılan özelliğe ihtiyaç duyulan unsur.
Benzetilen: Kendisine benzetilen güçlü unsur.
Benzetme Edatı: Benzetme ilişkisi sağlayan unsur; gibi, kadar, misali, tıpkı…
Benzetme Yönü: Hangi açıdan benzetme yapıldığı benzetmenin yönüdür.
Örnek
Pamuk gibi yumuşacık elleri vardı.
Benzeyen: Eller​​​Benzetme Yönü: yumuşaklık
Benzetilen: Pamuk​​​Benzetme Edatı: gibi
Benzetme dışı unsur: vardı
NOT
​Her benzetmede benzetme ögelerinin hepsi kullanılmayabilir.
Örnek
Altın kalbi hepimizi düşünmüş.
Benzeyen: eller
Benzetilen: pamuk
Benzetme Dışı Unsur: hepimizi düşünmüş
Beşikte yatan meleğe bakınız.
Benzeyen: Bebek (beşikte yatan)
Benzetilen: Melek

Tezat (Karşıtlık)
​Birbirine karşıt duyguların, düşüncelerin, kavramların bir arada kullanılmasıyla oluşan söz sanatıdır.
Örnek
Güleriz ağlanacak halimize.
Yazımı kışa çevirdin.
Çirkin ördek yavrusu, sen ne zaman güzel bir kuğu oldun?
Eğri oturalım, doğru konuşalım.
Karlar etrafı beyaz bir karanlığa gömdü.
Nedir benim bu çilem / Hesap bilmem / Muhasebe memuruyum.
Neden böyle düşman görünürsünüz / Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?